El Açması Patatesli Börek Tarifi: Kat Kat Lezzetli Ev Yapımı Börek

---

El Açması Patatesli Börek: Anadolu Mutfağının Kat Kat Lezzeti

El açması patatesli börek, Türk mutfağının en sevilen hamur işlerinden biridir. İncecik açılmış yufkaların arasında, baharatlı patatesli iç harcın buluştuğu bu börek, her katmanında ayrı bir lezzet barındırır. Yapımı sabır ve ustalık gerektirse de, sonucuyla tüm yorgunluğu unutturan, çıtır çıtır ve içi yumuşacık bir şölen sunar. Özellikle kahvaltı sofralarının, çay saatlerinin ve özel günlerin vazgeçilmezidir.

Yöre: El açması patatesli börek, Anadolu’nun hemen hemen her yöresinde farklı yorumlarla yapılan geleneksel bir yemektir. Özellikle İç Anadolu, Karadeniz ve Balkan göçmenlerinin mutfak kültürlerinde önemli bir yere sahiptir. Her bölge, hamurun açılma tekniği, iç harcın baharatları ve pişirme yöntemleriyle kendine özgü dokunuşlar katmıştır. “El açması” terimi, hazır yufka kullanılmadan hamurun elde açılmasının önemini vurgular.

Hazırlık Süresi: 60-90 dakika (hamur dinlendirme dahil) Pişirme Süresi: 40-50 dakika Porsiyon: 8-10 kişilik (orta boy fırın tepsisi için)

Malzemeler:

Hamur İçin:

• 5 su bardağı un (yaklaşık 600 gr)
• 1 su bardağı ılık su
• Yarım su bardağı ılık süt
• 1 yemek kaşığı kuru maya (veya yarım paket yaş maya)
• 1 tatlı kaşığı tuz
• 1 yemek kaşığı toz şeker (mayayı aktif etmek için)
• 2 yemek kaşığı zeytinyağı (hamura eklemek için)
• Açmak için: 1 su bardağı sıvı yağ (ayçiçek veya zeytinyağı karışımı) ve 1 yemek kaşığı tereyağı (eritilmiş, yufkaları yağlamak için)

İç Harç İçin:

• 5-6 adet orta boy patates
• 1 adet büyük boy soğan
• 3-4 yemek kaşığı sıvı yağ
• 1 tatlı kaşığı kırmızı toz biber (pul biber de kullanabilirsiniz)
• Yarım çay kaşığı karabiber
• 1 çay kaşığı nane (kuru) (isteğe bağlı)
• Tuz (damak zevkinize göre)
• Yarım demet taze maydanoz, kıyılmış (isteğe bağlı)

Üzeri İçin:

• 1 adet yumurta sarısı
• 1 yemek kaşığı süt
• Çörek otu veya susam (isteğe bağlı)

Yapılışı:

Adım 1: Hamuru Hazırlama

1. Geniş bir yoğurma kabına ılık su, ılık süt, toz şeker ve mayayı alın. Mayanın aktifleşmesi için 5 dakika kadar bekletin (üzerinde köpükler oluşmalı).
2. Unun büyük bir kısmını (yaklaşık 4-4,5 su bardağı) ve tuzu ekleyin. Zeytinyağını da ilave edin.
3. Yavaş yavaş yoğurmaya başlayın ve gerektiğinde azar azar un ekleyerek ele yapışmayan, yumuşak ve elastik bir hamur elde edene kadar yaklaşık 8-10 dakika yoğurun.
4. Hamuru top haline getirin, üzerini nemli bir bezle kapatın ve oda sıcaklığında yaklaşık 30-45 dakika mayalanmaya bırakın (iki katına çıkmalı).

Adım 2: İç Harcı Hazırlama

1. Patatesleri haşlayın, kabuklarını soyun ve bir çatalla veya patates eziciyle püre haline getirin.
2. Ayrı bir tavada sıvı yağı ısıtın. Yemeklik doğranmış soğanları pembeleşinceye kadar kavurun.
3. Kavrulmuş soğanların üzerine kırmızı toz biber, karabiber, nane ve tuzu ekleyip 1 dakika daha kavurun.
4. Bu baharatlı soğan karışımını patates püresinin üzerine ekleyin. Kıyılmış maydanozu da ilave edin ve tüm malzemeyi iyice karıştırın. İç harcı soğumaya bırakın.

Adım 3: Yufkaları Açma ve Şekillendirme

1. Mayalanan hamuru hafifçe yoğurun ve havasını alın. Hamuru 10-12 eşit bezeye bölün. Her bezeyi yuvarlayın ve düz bir zemine dizin.
2. Ayrı bir kapta sıvı yağ ile eritilmiş tereyağını karıştırın.
3. Her bir bezeyi, elinizle veya merdane yardımıyla servis tabağı büyüklüğünde açın. Açtığınız her bezeyi yağlı karışıma batırıp bir tepsiye dizin. Tüm bezeleri bu şekilde yağlayıp üst üste dizdikten sonra, üzerini streç filmle kapatıp buzdolabında 15-20 dakika daha dinlendirin (bu, hamurun daha kolay açılmasını sağlar).
4. Dinlenmiş hamurları teker teker alın. Hafifçe yağlanmış geniş bir tezgahta veya temiz bir masa üzerinde, parmak uçlarınızla veya avuç içlerinizle kenarlarından çekerek hamurları incecik, şeffaf hale gelene kadar açın. Yufkaların yırtılması sorun değil, katlayınca belli olmayacaktır.

Adım 4: Böreği Dizme ve Pişirme

1. Fırını 180°C’ye ayarlayın ve ısıtmaya başlayın. Orta boy dikdörtgen bir fırın tepsisini hafifçe yağlayın.
2. Açtığınız yufkalardan birini tepsinin içine serin, kenarları dışarı sarkabilir. Üzerine biraz yağlı karışımdan gezdirin.
3. İkinci yufkayı da serin ve tekrar yağlayın. Yaklaşık 3-4 yufkayı bu şekilde üst üste serip yağladıktan sonra, hazırladığınız patatesli iç harcın yarısını yufkaların üzerine eşit şekilde yayın.
4. Tekrar 3-4 adet yufkayı serip yağlayın ve kalan patatesli iç harcın tamamını yayın.
5. Kalan yufkaları da aynı şekilde serip yağlayarak böreğin üzerine kapatın. Tepsinin kenarlarından sarkan yufkaları da böreğin üzerine doğru katlayarak kapatın.
6. Böreği dilediğiniz büyüklükte dilimleyin (pişmeden önce kesmek, dağılmayı önler).
7. Ayrı bir kasede yumurta sarısı ve sütü çırpın. Böreğin üzerine fırça yardımıyla sürün. İsteğe bağlı olarak üzerine çörek otu veya susam serpiştirin.
8. Önceden ısıtılmış 180°C fırında üzeri altın sarısı olana ve altı üstü eşit şekilde kızarana kadar yaklaşık 40-50 dakika pişirin.
9. Fırından çıkan böreği 5-10 dakika dinlendirdikten sonra servis yapın.

Servis Önerisi:

El açması patatesli börek, sıcak olarak, yanında bir bardak demli çay, ayran veya yoğurtla mükemmel gider.

Artı Yönleri:

• Eşsiz Lezzet ve Doku: El açması hamur sayesinde elde edilen kat kat çıtır doku ve içi yumuşacık patatesli harç, damaklarda unutulmaz bir tat bırakır.
• Doyurucu: Tek başına doyurucu bir öğün veya çay saati alternatifi sunar.
• Misafir Sofraları İçin İdeal: Geleneksel ve özenli görünümüyle özel davetlerde ve kalabalık sofralarda çok beğenilir.
• Çeşitlendirilebilir: İç harcı kıymalı, peynirli, ıspanaklı veya karışık sebzeli olarak da hazırlanabilir.
• Ev Yapımı Hissi: Hazır yufkadan yapılan böreklere kıyasla çok daha otantik ve lezzetlidir.

Eksi Yönleri:

• Zaman ve Emek Yoğun: Hamurun açılması ve katmanların oluşturulması sabır ve zaman gerektirir.
• Deneyim Gerektirebilir: El açması yufka hazırlama tekniği, ilk denemelerde zorlayıcı olabilir.
• Yüksek Kalori: İçerdiği yağ ve un nedeniyle kalorisi yüksek olabilir.

Hangi Hastalıklara İyi Gelmez (Potansiyel Kontrendikasyonlar):

• Çölyak Hastalığı / Gluten Hassasiyeti: Hamur buğday unu içerdiğinden yüksek oranda gluten barındırır. Çölyak hastaları veya gluten hassasiyeti olan kişilerin kesinlikle tüketmemesi veya glutensiz un karışımları kullanarak özel olarak hazırlanmış versiyonlarını tercih etmesi gerekir.
• Şeker Hastalığı (Diyabet): Patates ve beyaz un, yüksek glisemik indekse sahip karbonhidrat kaynaklarıdır. Bu durum kan şekerini hızla yükseltebilir. Diyabet hastaları veya kan şekerini kontrol altında tutması gereken kişilerin porsiyon kontrolü yapmaları veya tam buğday unu gibi daha lifli alternatiflerle hazırlamaları önerilir.
• Kilo Kontrolü / Obezite: Hamurda kullanılan un, yağ ve iç harcın kalori değeri nedeniyle kilo kontrolü yapan veya kilo vermeye çalışan bireylerin porsiyonlarına dikkat etmesi önemlidir.
• Yüksek Tansiyon / Kalp Damar Hastalıkları: Böreğin hazırlanmasında kullanılan tuz ve yağ miktarı, yüksek tansiyonu veya kalp damar hastalıkları riski olan kişiler için yüksek olabilir. Doymuş yağ ve sodyum alımını sınırlamak adına yağ ve tuz miktarı azaltılmalıdır.
• Laktoz İntoleransı / Süt Alerjisi: Hamurda süt ve üzeri için tereyağı/süt kullanıldığı için laktoz içerir. Laktoz intoleransı veya süt alerjisi olan bireylerde sindirim sorunlarına neden olabilir. Bu durumda laktozsuz süt ürünleri veya bitkisel yağlar kullanılabilir.
• Bağırsak Sendromu (IBS) / Sindirim Hassasiyeti: Patates, soğan ve bazı baharatlar, hassas bağırsak sendromu olan bazı kişilerde gaz ve şişkinliğe neden olabilir. Bu kişiler için porsiyon kontrolü ve baharat miktarının ayarlanması önemlidir.